KUNST EN KITSCH IN DE OPENBARE RUIMTE
Op deze pagina: Top 3 / Subtop / Grover werk / Mislukt / Braaf / Vaag / Fotografie / Volks / Kitsch


Over smaak valt niet te twisten, zegt men. Ik ben het daar graag mee oneens. Ik geloof in goede smaak en slechte smaak en wil daar best over twisten. Goede smaak moet gepromoot, slechte smaak bestreden worden.

In de openbare ruimte van de meeste Nederlandse steden - en dus ook in Maastricht - is veel kunst (en wat er voor doorgaat) te vinden. Pleinen en straten staan er vol mee. Soms ook een paar goede kunstwerken, gelukkig. Hieronder een selectie, onderverdeeld in diverse categorieën. Standbeelden van historische figuren en heiligenbeelden zijn grotendeels buiten beschouwing gelaten.


De top 3
1. "Hours of the Day" van Richard Serra. Een overweldigend kunstwerk. You either get it or you don't.


"Hours of the Day" (1990), Richard Serra, Bonnefantenmuseum


3x Serra in Amsterdam, Hamburg en Minneapolis


2. Untitled. Sculptuur van Sol LeWitt. Deze Amerikaanse minimalist maakt bepaald geen gemakkelijke kunst. In de toren van het naastgelegen Bonnefantenmuseum bevindt zich nog een werk van LeWitt, dat uit één lijn bestaat. Maar wel een lijn die de hele toren vult.


Untitled, Sol LeWitt, Bonnefantenmuseum


Sol LeWitt in Washington DC, Waterville (Maine, VS) en Vilnjus (Litouwen)


3. Deze felgele torens lijken zó afkomstig uit de mecanodoos van architect/kunstenaar/ontwerper Aldo Rossi (die ook het Bonnefantenmuseum ontwierp). Het ontwerp door Ufo Architecten uit Delft is gebaseerd op een schets van Rossi uit 1989(?). De pylonen werden in 2006 geplaatst bij gelegenheid van de opening van het NAi Maastricht in de Wiebengahal.


Aldo Rossi: Geen titel (1989/2006), Avenue Céramique


Rossi: "Teatro del Mondo" (1978) - Poort Architectuurbiënnale Venetië (1980)




De subtop (de Limburgse top 3, zullen we maar zeggen)
1. "Halfautomatische troostmachine" van Michel Huismans. Het kunstwerk bestaat uit 15 geverfde bronzen beelden in en rondom de voormalige berenkuil. De mechanisch aangedreven centrale beeldengroep bestaat uit een vrouw die een dode giraffe aait. In de droge gracht rondom het centrale plateau bevinden zich 12 beelden van uitgestorven diersoorten. Op enige afstand zit op een bankje beer Jo, de laatste bewoner van de berenkuil. Relevant, poëtisch, ontroerend.


Michel Huismans: "Halfautomatische troostmachine" (2001), Voormalige berenkuil, Stadspark


2. Charles Eyck maakte het Limburgs oorlogsmonument (ook wel bevrijdingsmonument genoemd) op het Koningsplein. Het monument bestaat uit een betonnen sokkel met acht bronzen figuren en een bronzen schaal, waarin een vlam kan worden ontstoken. Charles Eyck omschreef het gedenkteken als volgt: "Het monument heeft geen andere pretentie dan een herinnering te zijn aan het gloeiende enthousiasme op de dag dat de oorlog beëindigd was." Een eerlijk beeld van een lokaal kunstenaar die soms tot grote hoogte wist te stijgen.


Charles Eyck: Limburgs oorlogsmonument (1952), Koningsplein, Maastricht-Oost


3. Arthur Spronken. Veel mensen lopen er weg mee. Tja, die paardenkoppen hebben zeker iets stoers en het brons is prachtig. Geen vernieuwende kunst, maar het oogt prettig. Het op een boegbeeld geïnspireerde "Figurehead" stond een tijd lang in het Stokstraatkwartier, maar bevindt zich nu in het sculptuurpark Drechtoevers.


3x Spronken: "Amazone te paard", Op de Thermen - Titel onbekend, Stadspark - "Figurehead" (1975), Zwijndrecht



Het grovere werk (in tamelijk willekeurige volgorde)
1. Felix van de Beek ontwierp het monument voor de Maastrichtse nobelprijswinnaar Prof. Peter Debye. Het stelt de door Debye ontdekte elektrische dipolen in moleculen voor en staat in een vijver voor het Academisch Ziekenhuis Maastricht. Jammer van het gebouw op de achtergrond.


"Monument van de Dipoolmomenten van Peter Debye" (1998), Felix van de Beek, P. Debyeplein, Randwyck


2. Appie Drielsma maakte het Old Hickory monument voor een mooie plek bij het Gouvernement aan de Maas. Een soortgelijk kunstwerk staat in de buurt van het academisch ziekenhuis. Weer dat gebouw op de achtergrond...


"Old Hickory" (1994), Appie Drielsma, Gouverneurspad. Titel onbekend, kunstenaar onbekend (Drielsma?), AZM, Randwyck


3. Piet Killaars houdt van grote gebaren. De 7 bronzen pilaren staan op het plein voor het MECC en de gevouwen sculptuur voor het Maastrichtse kantoor van Deloitte.


2x Piet Killaars: Zonder titel (1988), MECC Forum, Randwyck. Zonder titel, Hoge Kanaaldijk, St-Pieter


4. Gerard Caris is geobsedeerd door vijfhoeken. Dit werk staat bij het psychiatrisch ziekenhuis Vijverdal.


"Polyhedra Sculpture" (1977), Gerard Caris. Onbekende titel & kunstenaar, Vijverdal (tijdelijk verwijderd)


5. Dit werk van de voormalige directeur van de Jan van Eyck Academie staat te verpieteren in een verborgen hoek bij het academiegebouw. Beter eraan toe is het Cubisch Gewelfd Kruis, dat voor de Biënnale van Venetië werd gemaakt. Het bevindt zich in het gebouw van de Faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven.


Titel onbekend, William Graatsma, Academieplein, Jekerkwartier - Cubisch Gewelfd Kruis (1970), TUe, Eindhoven


6. Ab König is kunstenaar-architect (A3K). Deze trafohuisjes werden door hem bewerkt tot Serra/Judd-achtige kubussen, in het laatste geval compleet met slotgracht.


2x Ab König (A3K): "Kubus", Hoogbrugstraat, Wyck. "Kasteel", Limburglaan, Randwyck.



Mislukte kunst (Gewoon lelijk - wat moet je er verder over zeggen? Geen lijstjes meer vanaf hier)
Eindelijk een serieuze aanleiding voor een serieus kunstwerk: Het Verdrag van Maastricht. Doe daar een aardig budget bij, een internationale prijsvraag, een Italiaanse winnares, en dan is dit het resultaat. Italiaanse edelkitsch. Een jammerlijke mislukking. Ik stel voor de "Stars" te verplaatsen naar het Gouvernement aan de Maas. Daar zijn ze er vast blij mee en aan de Avenue Céramique komen de pylonen van Rossi beter tot hun recht.


"The Stars of Europe" (2002), Maura Biava, Avenue Céramique


Han van Wetering heeft mooie deuren gemaakt voor het Natuurhistorisch Museum en het Gouvernement. Het beeld van Sint Servaas bij het politieburo is ook nog wel aardig. Maar met de klank- en kleurexplosies op het Vrijthof en nabij Plein 1992 gaat hij naar mijn mening volledig de mist in. Ik stel voor de "Herremenie" te verplaatsen naar... tja, waarnaartoe?


Han van Wetering: St-Servaas (1981). "Zaate Herremenie" (1993), vóór & na beschildering. Titel onbekend, Plein 1992


Op de puntige staalplaten in het Stadspark staat een gedicht van Hans van de Waarsenburg. Als u het verschil niet ziet tussen deze roestige platen en de roestige panelen van Richard Serra (nr 1 in de top 3), dan vrees ik dat deze excursie voor u tevergeefs is.


Homomonument, Fons Lemmens, Kempland, Stadspark



Brave kunst
 Veel kunstwerken worden aan de stad aangeboden door bedrijven of instellingen. Vaak zijn dat brave beelden waar niemand aanstoot aan hoeft te nemen. Of toch wel? In de Grote Looiersstraat, vlakbij het voormalige weeshuis, staat een Romeinse zuil met erbovenop een schattig beeldje van een moeder met vier dansende kinderen. Het heet "Levensvreugd" en symboliseert de sociale zorg in Maastricht. Het sculptuur van Frans Gast stond voor het verdwenen stadskantoor aan de Stadhuisstraat. Het beeld van de klassieke historieschrijver Plutarchus van Eduard Wind, voor het gebouw van het Rijksarchief, is een geschenk van het archief aan de stad. Het beeld van Han van Wetering op het Onze-Lieve-Vrouweplein werd geschonken door het EIPA, dat aan de overkant zit. Op hetzelfde plein staat de Jupiterzuil van Fons Bemelmans, aangeboden door Thomas Regout Fabrieken. Eveneens van Bemelmans is de Romeinse boodschapper Hermes op 't Bat. Dit beeld is een geschenk van de Kamer van Koophandel, die hier vroeger vlakbij zat. Valt het u ook op dat veel "brave" beelden op een zuil staan?


"Levensvreugd" (1956), Willem Hofhuizen. Titel onbekend, Frans Gast. "Plutarchus", Eduard Wind. Onbekende titel, Han van Wetering. "Jupiterzuil" (1984) & "Hermes", Fons Bemelmans


Een Maastrichtse corifee: Désirée Tonnaer. Wordt u er warm of koud van? Als je in Maastricht een prijs wint, heb je alle kans dat daar een beeldje van Tonnaer aan vast zit. De vaasachtige bronzen sculptuur krijgt u als u bij de UM het beste proefschrift indient. Het wordt jaarlijks beschikbaar gesteld door de SNS-bank.


Désirée Tonnaer: "Bloem", Hoofdkantoor Vodafone, Céramique. "Libellen", Geusseltvijver, Maastricht-Oost. SNS-prijs



Vage kunst
 Van veel kunst in de openbare ruimte is niet duidelijk wat het voorstelt, wie het heeft laten plaatsen en waarom het daar staat. Vaak zijn zulke beelden het resultaat van de éénprocentsregeling voor kunst bij overheidsgebouwen. Bij het psychiatrisch ziekenhuis Vijverdal staan een aantal kunstwerken uit deze categorie. In Malpertuis staat nog zo'n ding.


"Psy", Dries Engelen(?), Vijverdal. 2x Titel & kunstenaar onbekend, Vijverdal & Malpertuis.



Fotografie
Fotografie en videokunst zijn in de mode. Deze foto-expositie vrolijkt al enige jaren het parkeerterrein van de Waterleiding Maatschappij Limburg op.


Roy Villevoye: "Water" (1999), WML-gebouw, Limburglaan, Randwyck



Volkse kunst
 Niet alle kunst op straat pretendeert kunst met een grote K te zijn. Dit pretentieloze beeld staat vlakbij de Ezelmarkt in een pittoreske hoek van het Jekerkwartier. Welk kind wil er niet op klimmen en gefotografeerd worden?


"Ezel", Gertrud Januszewski, Ezelmarkt, Jekerkwartier


Sommige beelden hebben zich in de loop der jaren een plek veroverd in de harten van de Maastrichtenaren. Het Mooswief op de Markt hoort bij Maastricht. Niemand pretendeert dat dit hoogstaande kunst is en dat hoeft ook niet. Het beeld eert een groep in de samenleving, die dat verdient (marktvrouwen), het is een sybool van het Maastrichtse carnaval en het is dé plek om een zak friet van Reitz te eten. De "Mestreechter Geis" is een beetje een rare snuiter. Mari Andriessen is de maker van deze "Spirit of Maastricht". Wellicht moest "De Wiekenaar" een soort "Wycker Geis" verbeelden. De fontein "Hawt-uuch-vas" op het Vrijthof is minder pretentieus en daarom geslaagder dan de "Zaate Herremenie" vlakbij.


"Mooswief" (1953), Charles Vos. "Mestreechter Geis" (1962), Mari Andriessen, Kersenmarkt. "Wiekeneer" (1985), Frans Carlier, Wycker Brugstraat. "Hawt-uuch-vas", Frans Gast


Kitsch
De beeldengroep "Huivende kinder" stond op de plek waar de Romeinse brug aanlandde en was een geschenk voor de scheidende burgemeester Baeten. Wat hebben knikkerende kinderen met een Romeinse brug of een scheidende burgemeester te maken, vraag je je af. Inmiddels is het verplaatst naar een andere plek in het Jekerkwartier. Schattig, die spelende kinderen, maar het blijft natuurlijk kitsch. In het Bassin ligt nog zo'n lachwekkend object, dat kant noch wal raakt. Waarom kan een fontein niet gewoon een stevige straal water zijn? Daaronder nog een greep uit het ruime assortiment kitsch in Maastricht.


"Huivende kinder" (1985), Jos Hermans. Bassin fontein, Caius Spronken


"Pielke", Stokstraat. "Kip", Stadspark. "Manus", Frans Duikers, Wittevrouwenveld. "Lommelekriemer", Heer(?). "Pottemenneke" (1970), O. Loch-Schmidt, Pottenberg. "Dreesmenneke", H. Peskens, Maagdendries. Overige kunstenaars onbekend.



Home / Anno 2006 / Veldeke / Bruggen / Kunst / Architectuur / Elders

Tram / Sphinx / Tapijn